Derechos: Αυξάνεται η συχνότητα των καταιγίδων που παράγουν θυελλώδεις ανέμους στην Ευρώπη

Μια νέα μελέτη Γάλλων ερευνητών που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη 3 Απρίλιου 2024 στο επιστημονικό περιοδικό Weather and Climate Dynamics δείχνει ότι οι καταιγίδες που παράγουν θυελλώδεις και καταστροφικούς ανέμους, αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση.

Μια ειδική κατηγορία καταιγίδων ονομάζεται "Derecho", και έχουν ευρέως στις Ηνωμένες Πολιτείες, παραμένουν όμως σχετικά άγνωστα στην Ευρώπη. Το 2022 ένα πολύ βίαιο Derecho σάρωσε την Κορσική τη νύχτα της 17ης προς 18 Αυγούστου. Άνεμοι που έφτασαν τα 225 χιλιόμετρα την ώρα συνδυάστηκαν με έντονες βροχοπτώσεις, χαλάζι, και 100.000 κεραυνούς. Συνολικά 12 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και εκτεταμένες ζημιές καταγράφηκαν σε όλη την καταστροφική διαδρομή των καταιγίδων, από τις Βαλεαρίδες Νήσους μέχρι την Αυστρία, μέσω Ιταλίας.

Συνδυάζοντας δορυφορικά δεδομένα και παρατηρήσεις, οι δύο Γάλλοι επιστήμονες έφτασαν σε μια τυπολογία των Derechos στη Γαλλία. Εντόπισαν 38 Derechos μεταξύ 2000 και 2022, μόνο κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου (από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο), ή 1,7 ετησίως κατά μέσο όρο. Ένας αριθμός παρόμοιος με αυτόν στη Γερμανία, αλλά πολύ χαμηλότερος από αυτόν των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου υπάρχουν μεταξύ 10-15 κάθε χρόνο.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι με υψηλότερες θερμοκρασίες κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, αλλαγές στην ατμοσφαιρικής ροή στην τροπόσφαιρα και αυξημένες βροχοπτώσεις, οδηγούν σε πιο συχνά Derechos στη Δυτική Ευρώπη. Όμως, ο ρόλος της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής σε αυτές τις αλλαγές παραμένει αβέβαιος και χρειάζονται επιπλέον μελέτες για την κατανόηση αυτών των φαινομένων. 

Πηγή: Weather and Climate Dynamics

Η επιφανειακή θερμοκρασία της θάλασσας βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από το 1979

Από τις 13 Μαρτίου 2023, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του νερού παγκοσμίως καταρρίπτει καθημερινά ρεκόρ, σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Υπηρεσίας Ατμοσφαιρικής και Ωκεανών (NOAA). Στις 10 Μαρτίου 2024, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας παγκοσμίως ήταν 21,2°C, την υψηλότερη τιμή τουλάχιστον από το 1979 όταν ξεκίνησαν οι δορυφορικές μετρήσεις.

Οι ευρωπαϊκές μετεωρολογικές υπηρεσίες κρούουν επίσης τον κώδωνα του κινδύνου. Σε ένα δελτίο τύπου που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη 7 Μαρτίου 2024, το Παρατηρητήριο Copernicus σημειώνει ότι η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του νερού τον Φεβρουάριο αυξήθηκε στους 21,06°C. Επίπεδο υψηλότερο από το προηγούμενο μηνιαίο ρεκόρ (20,98°C), που σημειώθηκε τον Αύγουστο του 2023.

Μια ματιά στον παρακάτω χάρτη δίνει μια ιδέα για τη σοβαρότητα της κατάστασης: από τον Ειρηνικό έως τον Ινδικό Ωκεανό, μέσω της Μεσογείου και της Καραϊβικής Θάλασσας, η συντριπτική πλειονότητα των περιοχών καλύπτεται από το πορτοκαλί χρώμα, αντανακλώντας έναν μέσο όρο θερμοκρασίας υψηλότερο, ή και «πολύ υψηλότερο», από αυτόν που καταγράφεται συνήθως τον Φεβρουάριο κατά την περίοδο 1991-2020. Πολύ μεγάλες περιοχές καλύπτονται με κόκκινο χρώμα, υποδεικνύοντας ότι έχει ξεπεραστεί κάθε προηγούμενο ρεκόρ.

Ο Βόρειος Ατλαντικός, συγκεκριμένα, είχε μια εξαιρετικά θερμή χρονιά. Στα τέλη Αυγούστου, τα επιφανειακά νερά του ωκεανού ξεπέρασαν τους 25°C, με θερμοκρασιακές ανωμαλίες 1,3°C υψηλότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1982-2011. Τα νερά της Ιρλανδίας και της Βρετανίας έχουν πληγεί από παρατεταμένους θαλάσσιους καύσωνες, με θερμοκρασίες έως και 5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τις κανονικές τιμές του καλοκαιριού.

Σπάνιος τροπικός κυκλώνας κοντά στη Βραζιλία

Ο Νότιος Ατλαντικός Ωκεανός είναι η περιοχή του πλανήτη μας η οποία δέχεται από τους λιγότερους τροπικούς κυκλώνες παγκοσμίως. Από το βράδυ της Κυριακής 18 Φεβρουαρίου 2024, ο Τροπικός Κυκλώνας Akará εμφανίστηκε κοντά στις νοτιοανατολικές ακτές της Βραζιλίας και είναι μόλις ο τρίτος τροπικός κυκλώνας στην περιοχή από το 2010, μετά τον Iba το 2019 και τον Anita το 2010. 

Η παρακάτω δορυφορική εικόνα που κατέγραψε η NASA το πρωί της Δευτέρας 19/2 δείχνει το κέντρο του Akará, με τουλάχιστον 3 δίνες πολύ κοντά στο κέντρο της ελάχιστης βαρομετρικής πίεσης. Η πλειονότητα των καταιγίδων εντοπίστηκε μακριά από το κέντρο του κυκλώνα, επομένως δεν ενισχύθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της Δευτέρας 19/2 και προβλέπεται σταδιακά η εξασθένησή του μετά την Τρίτη 20/2. 

Νέο ρεκόρ χαμηλής θερμοκρασίας λαμπρότητας από μέτρηση γεωστατικού δορυφόρου

Στις 20 Ιανουαρίου 2024, μια τροπική καταιγίδα στη Θάλασσα των Κοραλλιών ανατολικά της Αυστραλίας προκαλούσε τη δημιουργία μεγάλων συμπλεγμάτων καταιγίδων, οι οποίες όμως δεν οδήγησαν στην περαιτέρω ενίσχυσή της. Ο ιαπωνικός δορυφόρος γεωστατικής τροχιάς Himawari-9 κατέγραψε τον κύκλο ζωής αυτών των καταιγίδων με μεγάλη λεπτομέρεια καθώς κινούνταν δυτικά, με ύψη κορυφής νεφών που έφταναν στην κατώτερη Στρατόσφαιρα.

Η χαμηλότερη θερμοκρασία λαμπρότητας που κατέγραψε ο δορυφόρος σε μια από αυτές τις καταιγίδες αποτελεί νέο ρεκόρ ψυχρής κορυφής νεφών παγκοσμίως, για μέτρηση από γεωστατικό δορυφόρο. Η χαμηλότερη τιμή στις 20/1 ήταν ίση με -103,83 °C (Εικόνα), ελάχιστα χαμηλότερη από το προηγούμενο ρεκόρ το 2019 με τιμή -103,55 °C κατά τη διάρκεια του Τυφώνα Kammuri. 

Γενικά, η χαμηλότερη θερμοκρασία λαμπρότητας που έχει παρατηρηθεί από δορυφόρο παγκοσμίως, είναι -111,20 °C όπως την κατέγραψε ο αμερικάνικος μετεωρολογικός δορυφόρος πολικής τροχιάς ΝΟΑΑ-20 στις 29 Δεκεμβρίου 2018 στον Δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό κατά τη διάρκεια μιας τροπικής καταιγίδας. 

Πηγή: CIMSS & AGU

Αυξητική τάση της αισθητής θερμοκρασίας στην Ελλάδα

Σύνταξη άρθρου: Κ. Πανταβού, K. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη, Γ. Κύρος

ΕΑΑ-Πεντέλη, Παρασκευή 5 Ιανουαρίου 2024

Τα τελευταία χρόνια, η έκθεση σε ακραίες θερμικές συνθήκες αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής, με αρνητικές επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία και ευεξία. Συνήθως, για την εκτίμηση των δυσμενών συνθηκών και τη λήψη μέτρων προφύλαξης ευπαθών ομάδων αλλά και του γενικού πληθυσμού, εστιάζουμε στα επίπεδα και στις μεταβολές της θερμοκρασίας του αέρα.

Εκτός όμως από τη θερμοκρασία του αέρα που χρησιμοποιείται ευρέως ως δείκτης εκτίμησης των θερμικών συνθηκών και του κινδύνου, υπάρχει και η θερμοκρασία που εκτιμάται από τους βιοκλιματικούς (ή θερμικούς) δείκτες. H θερμοκρασία αυτή αποτελεί μια ισοδύναμη θερμοκρασία αναφερόμενη συνήθως ως αισθητή θερμοκρασία και αποτελεί μέτρο της απόκρισης του ανθρώπινου οργανισμού στις μετεωρολογικές συνθήκες. Στη θερμοκρασία αυτή λαμβάνονται υπόψη πρόσθετες μετεωρολογικές παράμετροι όπως η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου και η ακτινοβολία, καθώς και η φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος.

Ένας επίκαιρος και ευρέως διαδεδομένος θερμικός δείκτης που χρησιμοποιείται ευρέως διεθνώς και σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της μονάδας ΜΕΤΕΟ ταιριάζει και στο Μεσογειακό κλίμα είναι ο Παγκόσμιος Δείκτης Θερμικού Κλίματος (UTCI). Ο δείκτης UTCI εκτιμά πώς ανταποκρίνεται το ανθρώπινο σώμα στο θερμικό του περιβάλλον και πόσο καταπονείται στην προσπάθεια του να προσαρμοστεί σε αυτό. H θερμοκρασία που υπολογίζεται από τον UTCI μπορεί να αντιστοιχηθεί σε μια κατηγορία κλίμακας εκτίμησης της θερμικής καταπόνησης (στρες) του ανθρώπινου οργανισμού λόγω ζέστης ή κρύου.

Η θερμοκρασία UTCI από 26 ◦C μέχρι 32 ◦C αντιστοιχεί στην κατηγορία μέτρια καταπόνηση λόγω ζέστης, από 32 ◦C έως 38 ◦C αντιστοιχεί σε ισχυρή καταπόνηση, από 38 ◦C έως 46 ◦C σε πολύ ισχυρή και από 46◦C και πάνω σε ακραία καταπόνηση λόγω ζέστης. 

Εικόνα 1: Χωρική κατανομή της τάσης του δείκτη (UTCI) (°C/έτος) για την περίοδο 1991–2020.

Ο χάρτης στην Εικόνα 1 παρουσιάζει την τάση του δείκτη UTCI (°C/έτος) για την περίοδο 1991–2020. Τα κόκκινα χρώματα υποδηλώνουν τις περιοχές όπου η τάση αύξησης είναι θετική, γεγονός που ισχύει σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Αυτό σημαίνει ότι στο τέλος του 2020 η μέση ετήσια τιμή του δείκτη UTCI αυξήθηκε κατά μέσο όρο 1,5°C σε σχέση με το 1991 ενώ χωρικά η αύξηση κυμάνθηκε από 0,6 °C έως 2,7 °C.

Η μέγιστη αύξηση παρατηρήθηκε στις ορεινές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, ενώ η ελάχιστη αύξηση παρατηρήθηκε στις ορεινές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Τάση της μέσης τιμής του Παγκόσμιου Δείκτη Θερμικού Κλίματος (UTCI, °C) για την περίοδο 1991–2020.

Η μελέτη αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212-65296) το οποίο χρηματοδοτείται από το European Climate Foundation.

Τα ελληνικά βουνά στο θερμαινόμενο Μεσογειακό κλίμα: έρευνα στα 2050 μέτρα υψόμετρο

Σύνταξη άρθρου: Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Ντάφης, Κ. Λαγουβάρδος

ΕΑΑ-Πεντέλη, Τρίτη 26 Δεκεμβρίου 2023, 10:30

Η επιρροή της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο εμφανής, με έρευνες να κατηγοριοποιούν την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου μεταξύ των ταχύτερα θερμαινόμενων περιοχών του πλανήτη. Σε αυτό το ταχέως μεταβαλλόμενο κλίμα, τα βουνά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος και την ενίσχυση του κύκλου νερού.

Συγκεκριμένα, το σύνολο του υετού που πέφτει σε μορφή χιονιού στα ορεινά της χώρας μας κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης, εκτιμάται πως αποτελεί την βασική πηγή νερού όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε εθνικό επίπεδο (π.χ. για οικιακή, αγροτική, κτηνοτροφική, βιομηχανική, τουριστική χρήση), μέσω της προσφοράς του χιονιού στη ροή των ποταμών και την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων.

Προκειμένου να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα αλπικά υψόμετρα της Ελλάδας, η παρουσία των ερευνητών στο πεδίο είναι καθοριστική. Στα πλαίσια τρέχουσας έρευνας, μέσα από πρόσφατη αποστολή τους στη Δρακόλιμνη Τύμφης κάτω από αντίξοες συνθήκες, επιστήμονες ολοκλήρωσαν απαραίτητες εργασίες συντήρησης του μετεωρολογικού σταθμού που έχει εγκατασταθεί στα 2050 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Παράλληλα, τοποθέτησαν και έναν νέο υδρομετεωρολογικό αισθητήρα, που θα καταγράψει με ακρίβεια τις μεταβολές στην στάθμη του νερού της λίμνης όπως αυτές προκαλούνται από τον υετό και το λιώσιμο του χιονιού την άνοιξη.

Εγκαθιστώντας τα αυτόνομα αυτά εργαλεία, μας δίνεται η ευκαιρία να έχουμε τακτικές επιτόπιες μετρήσεις που σε συνδυασμό με δορυφορικά και άλλα δεδομένα, μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε καλύτερα τον ρόλο των βουνών και να ποσοτικοποιήσουμε το ρίσκο που διατρέχουν.

Η έρευνα αυτή αποτελεί συνεργασία μεταξύ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / Meteo.Gr και του Scott Polar Research Institute του University of Cambridge, με συμβολή από την ερευνητική ομάδα του έργου “Λιμνάδες” (LiMnADs Project - Limnological Monitoring & Alpine Datasets).

Τα δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού Δρακόλιμνης Τύμφης θα είναι σύντομα διαθέσημα στο https://meteosearch.meteo.gr/ .

Το χειμερινό ηλιοστάσιο του 2023

Στις 05:27 το πρωί της Παρασκευής 22 Δεκεμβρίου 2023 ώρα Ελλάδας σημειώθηκε το χειμερινό ηλιοστάσιο. Αυτό σημαίνει ότι ο ήλιος βρισκόταν στο χαμηλότερο σημείο του ορίζοντα για το Βόρειο Ημισφαίριο και σηματοδοτεί την αρχή του χειμώνα, και αντίστοιχα την έναρξη του καλοκαιριού στο Νότιο Ημισφαίριο. Αυτή τη μέρα σημειώνεται και η μεγαλύτερη διάρκεια νύχτας στο Βόρειο Ημισφαίριο όπου βρίσκεται και η χώρα μας. 

Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν σημειώνεται κάθε χρόνο την ίδια ημερομηνία, αλλά κυμαίνεται μεταξύ της 20 και της 23 Δεκεμβρίου. Οι ημερολογιακές αυτές διακυμάνσεις οφείλονται στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο πριν 2000 περίπου χρόνια είχε θεσπιστεί στις 25 Δεκεμβρίου επειδή τότε ήταν σε ευρύτερη αποδοχή το Ιουλιανό Ημερολόγιο, που είχε εισάγει ο Ιούλιος Καίσαρ το 44 π.Χ., αλλά έχανε μία ημέρα κάθε 128 χρόνια.

Η δορυφορική εικόνα ελήφθη από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Meteosat την Παρασκευή 22/12 στις 05:30, 3 λεπτά μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο. 

Αισθητή θερμοκρασία και θερμική αίσθηση τον χειμώνα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας

Σύνταξη άρθρου: Κ. Πανταβού, K. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη

ΕΑΑ-Πεντέλη, Σάββατο 2 Δεκεμβρίου 2023, 12:00

Συχνά σχολιάζουμε ότι έχει περισσότερη ζέστη ή κάνει περισσότερο κρύο από αυτό που μας λένε οι μετρήσεις της θερμοκρασίας από τους μετεωρολογικούς σταθμούς. Για την εκτίμηση της θερμοκρασίας που αισθανόμαστε χρησιμοποιείται η έννοια της αισθητής θερμοκρασίας η οποία αποτελεί μέτρο του πόσο ζέστη ή κρύο αισθάνεται ένας μέσος ενήλικας στο εξωτερικό περιβάλλον.

Στους μετεωρολογικούς σταθμούς, η θερμοκρασία μετριέται στο εσωτερικό ενός κλωβού ο οποίος προστατεύει το θερμόμετρο από την ηλιακή ακτινοβολία. Η αισθητή θερμοκρασία υπολογίζεται βάσει μαθηματικών μοντέλων (θερμικοί δείκτες). Συνδυάζει τη θερμοκρασία, την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και συχνά και την ηλιακή ακτινοβολία για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας και στη συνέχεια της θερμικής αίσθησης, δυσφορίας ή καταπόνησης που προκαλείται στον ανθρώπινο οργανισμό από το περιβάλλον του. Η αισθητή θερμοκρασία συνήθως υπολογίζεται σε βαθμούς Κελσίου οι οποίοι αντιστοιχίζονται σε μία κατηγορία της κλίμακας εκτίμησης θερμικής αίσθησης ή καταπόνησης του ανθρώπινου σώματος που υπάρχει για κάθε ένα θερμικό δείκτη ξεχωριστά (Εικόνα 1).

Εικόνα 1 Αισθητή θερμοκρασία με τη χρήση του θερμικού δείκτη Net Effective Temperature NET (◦C) και της αντίστοιχης κλίμακας εκτίμησης της θερμικής αίσθησης.

Η ομάδα ΜΕΤΕΟ/meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) πραγματοποίησε μελέτη για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας τους χειμερινούς μήνες (Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο) στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα του δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/ meteo.gr στην Αττική που λειτουργούν από το 2010 (Εικόνα 2). Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από 14 σταθμούς του ΕΑΑ για τη χειμερινή περίοδο των ετών 2010 – 2021.

Εικόνα 2 Μετεωρολογικοί σταθμοί δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/ meteo.gr στην Αττική που λειτουργούν από το 2010 και από τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας τη χειμερινή περίοδο (Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο) των ετών 2010 – 2021.

Για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας και της θερμικής αίσθησης στην οποία αυτή αντιστοιχεί χρησιμοποιήθηκε ο θερμικός δείκτης ΝΕΤ (Νet Effective Temperature, °C). Ο ΝΕΤ υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη τη θερμοκρασία του αέρα, την υγρασία και την ταχύτητα του ανέμου και εκφράζει τη θερμική αίσθηση βάσει κλίμακας επτά κατηγοριών (Εικόνα 1).

Τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης ήταν ότι:

1. Στις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου Αττικής η αισθητή θερμοκρασία ήταν χαμηλότερη σε σύγκριση με τις περιοχές εντός του λεκανοπεδίου. Πιο συγκεκριμένα, η μέση ημερήσια ελάχιστη τιμή του δείκτη ΝΕΤ υπολογίστηκε 0,8◦C εκτός και 4,3◦C εντός του λεκανοπεδίου.

2. Εντός του λεκανοπεδίου, η μέση ημερήσια ελάχιστη τιμή του ΝΕΤ κυμάνθηκε από 2,2◦C έως 5,9◦C (Πίνακας 1). Η χαμηλότερη τιμή σημειώθηκε στο Μαρούσι ενώ η υψηλότερη στο Φάληρο.

3. Εκτός του λεκανοπεδίου, η μέση ημερήσια μέγιστη τιμή του ΝΕΤ κυμάνθηκε από -5,1◦C έως 3,5◦C. Η χαμηλότερη τιμή σημειώθηκε στον Διόνυσο ενώ η υψηλότερη στην Κάντζα.

4. Σε όλες τις περιοχές εντός του λεκανοπεδίου, κατά τη διάρκεια των τριών χειμερινών μηνών εκτός από τα Πατήσια, τον Νέο Κόσμο και το Φάληρο, πάνω από το 50% των ωρών επικρατεί θερμική αίσθηση Κρύο ή Πολύ κρύο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ωρών με Κρύο ή Πολύ κρύο βρέθηκε στο Μαρούσι (66,6%) και τo χαμηλότερο στο Φάληρο (38,7%) (Πίνακας 2).

5. Σε όλες τις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου, το ποσοστό των ωρών με θερμική αίσθηση Κρύο ή Πολύ κρύο είναι μεγαλύτερο από το 60%. Το μεγαλύτερο ποσοστό ωρών με Κρύο ή Πολύ κρύο βρέθηκε στον Διόνυσο (93,6%) και το μικρότερο στην Κάντζα (61,5%).

Πίνακας 1 Μέση τιμή της ημερήσιας ελάχιστης τιμής του θερμικού δείκτη ΝΕΤ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας για τους χειμερινούς μήνες (Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο) της περιόδου 2010 – 2021.

Πίνακας 2 Ποσοστό ωρών με θερμική αίσθηση Κρύο ή Πολύ κρύο βάσει του θερμικού δείκτη ΝΕΤ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών (Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο) της περιόδου 2010 – 2021.

Η μελέτη αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212-65296) το οποίο χρηματοδοτείται από το European Climate Foundation.

Σε τι οφείλεται η ραγδαία ενίσχυση της έντασης των τυφώνων;

Τον Οκτώβριο του 2023, ο τροπικός κυκλώνας Otis στο Νότιο Μεξικό άφησε άναυδους χιλιάδες επιστήμονες παγκοσμίως οι οποίοι ασχολούνται με τη μελέτη των τροπικών κυκλώνων, όταν μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες ενισχυθήκε σε Κατηγορίας 5 τυφώνα, παρά τις προβλέψεις αριθμητικών μοντέλων που προέβλεπαν εξασθένηση του συστήματος. 

Οι τυφώνες που ενισχύονται ραγδαία αποτελούν μια ιδιαίτερα τρομακτική απειλή για όσους βρίσκονται στο πέρασμά τους. Οι μετεωρολόγοι αγωνίζονται εδώ και πολλά χρόνια για να κατανοήσουν γιατί μια φαινομενικά συνηθισμένη τροπική καταιγίδα ενισχύεται πολύ γρήγορα σε τυφώνα, παράγοντας καταστροφικούς ανέμους και προκαλώντας θανατηφόρες πλημμύρες.

Μια νέα έρευνα επιστημόνων του Εθνικού Κέντρου Ατμοσφαιρικής Έρευνας (NCAR) του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών των ΗΠΑ (NSF) χρησιμοποιεί τις πιο πρόσφατες τεχνικές μοντελοποίησης της ατμόσφιαρας για να εντοπίσει δύο εντελώς διαφορετικούς τρόπους ταχείας έντασης των τυφώνων. Τα ευρήματα μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση και πρόβλεψη αυτών των επικίνδυνων γεγονότων.

«Η προσπάθεια να βρεθεί το ιερό δισκοπότηρο πίσω από την ταχεία ενίσχυση των τυφώνων είναι λάθος προσέγγιση, επειδή δεν υπάρχει μόνο ένα ιερό δισκοπότηρο», δήλωσε ο επιστήμονας του NCAR Falko Judt, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης. «Υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικοί τρόποι και καθένας έχει ένα διαφορετικό σύνολο προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούνται προκειμένου η καταιγίδα να ενισχυθεί ραγδαία».

Ένας από τους τρόπους που συζητήθηκαν από τον Judt και τους συνεργάτες του συμβαίνει όταν ένας τυφώνας ενισχύεται συμμετρικά, τροφοδοτούμενος από ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως τα ζεστά επιφανειακά νερά και η χαμηλή διάτμηση του ανέμου καθ'ύψος. Αυτός ο τύπος απότομης ενίσχυσης συνδέεται με μερικές από τις πιο καταστροφικές καταιγίδες στην ιστορία, όπως οι τυφώνες Andrew, Katrina, και Maria. Οι μετεωρολόγοι έμειναν έκπληκτοι αυτή την εβδομάδα όταν οι άνεμοι του τυφώνα Otis αψήφησαν τις προβλέψεις και έφτασαν σε εντάσεις τα 300 km/h, σε μόλις 24 ώρες, πλήττοντας τη νοτιοδυτική ακτή του Μεξικού με δύναμη τυφώνα Κατηγορίας 5.

Ο Judt και οι συν-συγγραφείς του εντόπισαν επίσης έναν δεύτερο τρόπο ταχείας έντασης που προηγουμένως είχε παραβλεφθεί επειδή δεν οδηγεί σε ανέμους που φτάνουν σε τέτοια καταστροφικά επίπεδα. Σε αυτή την περίπτωση, η ενίσχυση μπορεί να συνδεθεί με μεγάλες "εκρήξεις καταιγίδων" μακριά από το κέντρο της καταιγίδας. Αυτές οι "εκρήξεις" πυροδοτούν μια αναδιαμόρφωση της κυκλοφορίας του κυκλώνα, επιτρέποντάς του να ενταθεί γρήγορα, φτάνοντας την ένταση της κατηγορίας 1 ή 2 μέσα σε λίγες ώρες.

«Οι μετεωρολόγοι πρέπει να γνωρίζουν ότι ακόμη και μια καταιγίδα που είναι ισχυρή και ασύμμετρη μπορεί να υποστεί μια κατάσταση ταχείας έντασης», είπε ο Judt.

Η νέα μελέτη δημοσιεύτηκε στο Monthly Weather Review, ένα περιοδικό της Αμερικανικής Μετεωρολογικής Εταιρείας. Χρηματοδοτήθηκε από το Γραφείο Ναυτικών Ερευνών του Ναυτικού των ΗΠΑ και από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ, το οποίο είναι χορηγός του NCAR. Συντάχθηκε από τους επιστήμονες του NCAR Rosimar Rios-Berrios και George Bryan.

Πηγή: Monthly Weather Review

Αισθητή θερμοκρασία και θερμική αίσθηση στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας το καλοκαίρι

Σύνταξη άρθρου: Κ. Πανταβού, K. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη

ΕΑΑ-Πεντέλη, Δευτέρα 9 Οκτωβρίου 2023, 19:00

Συχνά σχολιάζουμε ότι έχει περισσότερη ζέστη ή κάνει περισσότερο κρύο από αυτό που μας λένε οι μετρήσεις της θερμοκρασίας από τους μετεωρολογικούς σταθμούς. Για την εκτίμηση της θερμοκρασίας που αισθανόμαστε χρησιμοποιείται η έννοια της αισθητής θερμοκρασίας η οποία αποτελεί μέτρο του πόσο ζέστη ή κρύο αισθάνεται ένας μέσος ενήλικας στο εξωτερικό περιβάλλον.

Στους μετεωρολογικούς σταθμούς, η θερμοκρασία μετριέται στο εσωτερικό ενός κλωβού ο οποίος προστατεύει το θερμόμετρο από την ηλιακή ακτινοβολία. Η αισθητή θερμοκρασία υπολογίζεται βάσει μαθηματικών μοντέλων (θερμικοί δείκτες). Συνδυάζει τη θερμοκρασία, την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και συχνά και την ηλιακή ακτινοβολία για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας και στη συνέχεια της θερμικής αίσθησης, δυσφορίας ή καταπόνησης που προκαλείται στον ανθρώπινο οργανισμό από το περιβάλλον του. Η αισθητή θερμοκρασία συνήθως υπολογίζεται σε βαθμούς Κελσίου οι οποίοι αντιστοιχίζονται σε μία κατηγορία της κλίμακας εκτίμησης θερμικής αίσθησης ή καταπόνησης του ανθρώπινου σώματος που υπάρχει για κάθε ένα θερμικό δείκτη ξεχωριστά (Εικόνα 1).

Εικόνα 1 Αισθητή θερμοκρασία με τη χρήση του θερμικού δείκτη Net Effective Temperature NET (◦C) και της αντίστοιχης κλίμακας εκτίμησης της θερμικής αίσθησης. 

Η ομάδα ΜΕΤΕΟ/meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) πραγματοποίησε μελέτη για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας τους θερινούς μήνες (Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο) στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα του δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/ meteo.gr στην Αττική που λειτουργούν από το 2010 (Εικόνα 2). Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από 14 σταθμούς του ΕΑΑ για τη θερινή περίοδο των ετών 2010 – 2021.

Εικόνα 2 Μετεωρολογικοί σταθμοί δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/ meteo.gr στην Αττική που λειτουργούν από το 2010 και από τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας τη θερινή περίοδο (Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο) των ετών 2010 – 2021.

Για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας και της θερμικής αίσθησης στην οποία αυτή αντιστοιχεί χρησιμοποιήθηκε ο θερμικός δείκτης ΝΕΤ (Νet Effective Temperature, °C). Ο ΝΕΤ υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη τη θερμοκρασία του αέρα, την υγρασία και την ταχύτητα του ανέμου και εκφράζει τη θερμική αίσθηση βάσει κλίμακας επτά κατηγοριών (Εικόνα 1).

Τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης ήταν ότι:

1. Στις περιοχές εντός του λεκανοπεδίου Αττικής η αισθητή θερμοκρασία ήταν υψηλότερη σε σύγκριση με τις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου. Πιο συγκεκριμένα, η μέση ημερήσια μέγιστη τιμή του δείκτη ΝΕΤ υπολογίστηκε 25.8 °C εντός του λεκανοπεδίου και 24.1 °C εκτός του λεκανοπεδίου (Πίνακας 1).
2. Εντός του λεκανοπεδίου, η μέση ημερήσια μέγιστη τιμή του ΝΕΤ κυμάνθηκε από 24.8 °C έως 26.4 °C. Η χαμηλότερη τιμή σημειώθηκε στο Μαρούσι ενώ η υψηλότερη στα Πατήσια.
3. Εκτός του λεκανοπεδίου, η μέση ημερήσια μέγιστη τιμή του ΝΕΤ κυμάνθηκε από 21.1 °C έως 25.7 °C. Η χαμηλότερη τιμή σημειώθηκε στον Διόνυσο ενώ η υψηλότερη στην Κάντζα.
4. Σε όλες τις περιοχές εντός του λεκανοπεδίου, εκτός από το Μαρούσι και το Ψυχικό, πάνω από το 50% των ωρών του καλοκαιριού επικρατεί θερμική αίσθηση Ζέστη ή Πολλή ζέστη. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ωρών με Ζέστη ή Πολλή ζέστη βρέθηκε στον Νέο Κόσμο (61,5%), στα Πατήσια (61,3%) και στο Φάληρο (61%) (Πίνακας 2).
5. Σε όλες τις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου, το ποσοστό των ωρών με θερμική αίσθηση Ζέστη ή Πολλή ζέστη είναι μικρότερο από 50% των ωρών του καλοκαιριού. Το μικρότερο ποσοστό ωρών με Ζέστη ή Πολλή ζέστη βρέθηκε στο Λαύριο (32.1%) και στον Διόνυσο (7.8%) και το μεγαλύτερο στην Κάντζα (44.4%).

Πίνακας 1 Μέση τιμή της ημερήσιας μέγιστης τιμής του θερμικού δείκτη ΝΕΤ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας για τους θερινούς μήνες (Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο) της περιόδου 2010 – 2021.

Πίνακας 2 Ποσοστό ωρών με θερμική αίσθηση Ζέστη ή Πολλή ζέστη βάσει του θερμικού δείκτη ΝΕΤ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών (Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο) της περιόδου 2010 – 2021.

Η μελέτη αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212-65296) το οποίο χρηματοδοτείται από το European Climate Foundation.

Climameter: Η κακοκαιρία "Elias" και η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

Το meteo.gr συμμετείχε στη μελέτη ερευνητών από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας, σχετικά με τη συνεισφορά της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στην ένταση της κακοκαιρίας “Elias” που έπληξε με σφοδρότητα την Ελλάδα μεταξύ 25 και 28 Σεπτεμβρίου 2023. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στο παρόν άρθρο αφορούν μόνο την συνοπτική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά την κακοκαιρία “Elias”, χωρίς τη σύνδεση του φαινομένου με την προηγούμενη επίσης καταστροφική κακοκαιρία “Daniel” μεταξύ 5 και 8 Σεπτεμβρίου 2023.

Γενικά συμπεράσματα:

Η κακοκαιρία Elias πιθανότατα ενισχύθηκε τόσο από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, όσο και από τη φυσική μεταβλητότητα των καιρικών συστημάτων.

Τα συστήματα χαμηλής πίεσης παρόμοια με αυτά που προκάλεσαν την κακοκαιρία Elias του Σεπτεμβρίου 2023 είναι πιο πλέον πιο έντονα στην Ανατολική Ελλάδα όσον αναφορά το ύψος βροχής από ό,τι ήταν στο παρελθόν (την περίοδο 1979-2000).

Η θέση του βαρομετρικού χαμηλού συστήματος που προκάλεσε την κακοκαιρία Elias ήταν ένα αρκετά ασυνήθιστο γεγονός κατά τα τελευταία 44 χρόνια.

Η φυσική μεταβλητότητα του κλίματος πιθανότατα έπαιξε επίσης ρόλο στην κατανομή της ατμοσφαιρικής πίεσης πάνω από την Ανατολική Μεσόγειο, και της σχετικής αύξησης του ύψους βροχόπτωσης.

Περιγραφή συμβάντος

Από τις 25 έως τις 28 Σεπτεμβρίου 2023, ισχυρή κακοκαιρία έπληξε την Ελλάδα, με αποτέλεσμα σημαντικές καταστροφές υποδομών και δυσμενείς κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, κυρίως στην Κεντρική Ελλάδα. Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr εξέδωσαν προειδοποίηση υψηλού κινδύνου πριν την έλευση της κακοκαιρίας, κυρίως για ξαφνικές πλημμύρες και χαλαζοπτώσεις. Η EUMETNET ονόμασε την καταιγίδα “Elias”.

Η δημιουργία ενός ισχυρού αντικυκλωνικού συστήματος πάνω από τη Δυτική Ευρώπη στις 24 Σεπτεμβρίου άνοιξε το δρόμο για μεταφορά ψυχρών αερίων μαζών από την περιοχή των Άλπεων και τα Βαλκάνια προς την Ιταλία. Αυτό το σύστημα χαμηλής πίεσης απομονώθηκε πάνω από το Ιόνιο Πέλαγος και δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη καταιγίδων στην Ελλάδα. Πολλαπλές διαταραχές στην περιφέρεια του συστήματος και η πολύπλοκη τοπογραφία της Ελλάδας, οδήγησαν σε επίμονη δραστηριότητα καταιγίδων που προκάλεσε εκτεταμένες πλημμύρες.

Χαλάζι διαμέτρου έως 6 εκατοστά σημειώθηκε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τη Δευτέρα 25/9 και από την Τρίτη 26 έως την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου σημειώθηκαν σοβαρές πλημμύρες στη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία. Στην Εύβοια, ο μετεωρολογικός σταθμός του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr στην Ιστιαία κατέγραψε 486 mm αθροιστικό ύψος βροχής σε λιγότερο από 48 ώρες. Οι πολυκύτταρες καταιγίδες στο Βόλο στις 27 Σεπτεμβρίου οδήγησαν σε σοβαρές πλημμύρες με βροχοπτώσεις ύψους άνω των 315 mm σε λιγότερο από 24 ώρες. Αυτό είναι το δεύτερο συμβάν πλημμύρας στην περιοχή μετά την καταιγίδα Daniel στις 5-7 Σεπτεμβρίου, και το μηνιαίο ύψος βροχής έφτασε τα 933 mm (μέση ετήσια τιμή: 480 mm). Η καταστροφή δρόμων, οι κατολισθήσεις, οι διακοπές ρεύματος και η έλλειψη πόσιμου νερού έχουν προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην Εύβοια και την ευρύτερη περιοχή του Βόλου.

Κλιματικά και Ιστορικά Δεδομένα για την Ανάλυση

Η έκθεση IPCC AR6, με έμφαση στην περιοχή της Μεσογείου στα Εδάφια 10.6.4, 12.4.1 και 12.4.5, υπογραμμίζει την αυξανόμενη εμφάνιση Μεσογειακών υφέσεων κατά τη θερινή περίοδο. Αυτές οι υφέσεις τροφοδοτούνται από τις αυξανόμενες θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας (SSTs) στον Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο, όπου η SST έχει αυξηθεί κατά περίπου 1°C σε σχέση με την περίοδο 1982-1998, συμβάλλοντας σημαντικά στην ένταση αυτών των φαινομένων. Παρά την αναγνώριση της έκθεσης για τη συσχέτιση μεταξύ των θερμότερων SSTs, των θαλάσσιων καυσώνων, και των Μεσογειακών κυκλώνων, δεν κάνει δηλώσεις ιστορικής τάσης για ακραίες βροχοπτώσεις στην περιοχή της Μεσογείου. Επιπλέον, το Κεφάλαιο 11 της έκθεσης IPCC AR6 υπογραμμίζει τις προκλήσεις όσον αφορά τη σύνοψη των τάσεων για τις ισχυρές καταιγίδες σε διάφορες περιοχές λόγω διαφορετικών ορισμών και περιορισμένων μακροπρόθεσμων δεδομένων για φαινόμενα όπως ανεμοστρόβιλους, χαλάζι και κεραυνούς. Ως εκ τούτου, η έκθεση επιλέγει να μην παρέχει συγκεκριμένες δηλώσεις σχετικά με τις αλλαγές στη δραστηριότητα καταιγίδων στην περιοχή της Μεσογείου.

Η προσέγγιση της παρούσας ανάλυσής μας βασίζεται στην αναζήτηση καιρικών καταστάσεων στο παρελθόν, παρόμοιες με εκείνες του συμβάντος ενδιαφέροντος που παρατηρήθηκε. Έχουμε μεσαία/υψηλή εμπιστοσύνη στην ευρωστία της προσέγγισής μας, λόγω των διαθέσιμων κλιματικών δεδομένων, καθώς το η κακοκαιρία Elias ήταν παρόμοια με άλλα προηγούμενα γεγονότα στο αρχείο δεδομένων.

Ανάλυση ClimaMeter

Αναλύουμε εδώ (βλ. Μεθοδολογία για περισσότερες λεπτομέρειες) πώς έχουν αλλάξει γεγονότα παρόμοια με τα βαρομετρικά συστήματα χαμηλής πίεσης που οδηγούν σε πλημμύρες όμοιες (όχι ακριβώς ίδιες) της κακοκαιρίας Elias στο παρόν κλίμα (περίοδος 2001–2022) σε σύγκριση με το πώς θα έμοιαζαν αν είχαν συμβεί στο παρελθόν (την περίοδο 1979–2000).

• Ατμοσφαιρική πίεση: Οι αλλαγές στην επιφανειακή ατμοσφαιρική πίεση δείχνουν ότι τα βαρομετρικά συστήματα είναι πλέον πιο ισχυρά σε σύγκριση με το παρελθόν.
• Βροχόπτωση: Οι αλλαγές δείχνουν ότι παρόμοια γεγονότα παράγουν πλέον υψηλότερες (μεταξύ 2 και 5 mm/ημέρα) ποσότητες βροχοπτώσεων στην Ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα. Λαμβάνοντας υπόψη τις πληγείσες αστικές περιοχές παρουσιάζουν αύξηση των βροχοπτώσεων σήμερα.
• Διαπιστώνουμε επίσης ότι παρόμοια καιρικά συστήματα έχουν γίνει πιο συχνά τους καλοκαιρινούς μήνες ενώ στο παρελθόν συνέβαιναν κυρίως τον Σεπτέμβριο ή αργότερα.
• Τέλος, διαπιστώνουμε ότι οι πηγές φυσικής μεταβλητότητας του κλίματος, ιδίως η Ταλάντωση του Βορείου Ατλαντικού (North Atlantic Oscillation) και το φαινόμενο El Niño πολύ πιθανόν να επηρέασαν εν μέρει την ένταση της κακοκαιρίας Elias. Αυτό σημαίνει ότι οι αλλαγές που βλέπουμε στην παρούσα κακοκαιρία σε σύγκριση με το παρελθόν, μπορεί να οφείλονται στη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος.

Συμπέρασμα

Με βάση τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι τα συστήματα χαμηλής πίεσης που οδηγούν σε έντονες βροχοπτώσεις παρόμοιες με αυτές που προκαλούνται από τη μεσογειακή ύφεση Elias παράγουν πλέον περισσότερη βροχόπτωση στην Ελλάδα από ό,τι στο παρελθόν. Ερμηνεύουμε την κακοκαιρία Elias ως ένα ασυνήθιστο καιρικά γεγονός για το οποίο έπαιξε κύριο ρόλο η φυσική μεταβλητότητα του κλίματος.

2023: Για πρώτη φορά τροπικοί κυκλώνες Κατηγορίας 5 εμφανίστηκαν σε όλους τους ωκεανούς

Για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησαν οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις με δορυφόρους, τροπικοί κυκλώνες με ένταση Κατηγορίας 5 στην πενταβάθμια κλίμακα Saffir-Simpson έχουν αναφερθεί σε κάθε ωκεανό του πλανήτη μας μέχρι στιγμής το 2023.

Ενώ συνήθως βλέπαμε τουλάχιστον ένα τροπικό καιρικό σύστημα κάπου στη Γη να πετυχαίνει αυτό το περίφημο ορόσημο κάθε χρόνο, δεν έχουμε δει ποτέ καθεμία από τις λεκάνες των τροπικών ωκεανών του κόσμου να δέχεται έναν τέτοιο τυφώνα μέσα στην ίδια χρονιά.

Πολλοί από τις ισχυρότερους κυκλώνες του πλανήτη μέχρι στιγμής φέτος ήταν αξιοσημείωτοι για την ένταση, τη μεγάλη διάρκειά τους, και την ταχύτητα ανέμων.

Ο Ατλαντικός, ο Ειρηνικός και ο Ινδικός Ωκεανός χωρίζονται σε «λεκάνες» από τις μετεωρολογικές υπηρεσίες για να διευκολύνουν την παρακολούθηση των τροπικών συστημάτων καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Υπάρχουν επτά μεγάλες τροπικές λεκάνες που χωρίζονται μεταξύ των τριών ωκεανών.

Όλα τα συστήματα χαμηλής πίεσης με τροπικά χαρακτηριστικά ονομάζονται «τροπικοί κυκλώνες», αλλά κάθε στάδιο του σχηματισμού μιας καταιγίδας έχει διαφορετικό όνομα ανά λεκάνη, με βάση την ταχύτητα των ανέμων που δημιουργούν.

Οι τροπικοί κυκλώνες που γίνονται αρκετά ισχυροί ονομάζονται τυφώνες (hurricanes) στον Ατλαντικό και στον Ανατολικό Ειρηνικό, τυφώνες (typhoons) στον Δυτικό Ειρηνικό κοντά στην Ασία, και είναι απλώς κυκλώνες για τις υπόλοιπες περιοχές.

O χιονοδρομικός τουρισμός στην Ευρώπη πιέζεται σημαντικά από την κλιματική αλλαγή

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

Επιστήμονες αξιολόγησαν τις επιπτώσεις της παγκόσμιας υπερθέρμανσης σε 2.234 χιονοδρομικά κέντρα σε 28 ευρωπαϊκές χώρες και εκτίμησαν το μελλοντικό αποτύπωμα άνθρακα και χρήσης υδάτινων πόρων για την ολοένα αυξανόμενη χρήση τεχνητού χιονιού. 

Η Ευρώπη είναι εξαιρετικά ευάλωτη στην έλλειψη χιονιού, η οποία αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η μείωση της χιονοκάλυψης πλήττει ιδιαίτερα τα χιονοδρομικά κέντρα σε ολόκληρη την ήπειρο, αυξάνοντας δραματικά τον αριθμό των ημερών όπου δεν είναι δυνατό να λειτουργήσουν. Ως μέτρο προσαρμογής, τα χιονοδρομικά κέντρα στρέφονται όλο και περισσότερο στην τεχνητή παραγωγή χιονιού για να παράγουν χιονοκάλυψη για τις πίστες τους.

Χωρίς την παραγωγή χιονιού, το 53% και το 98% των 2.234 χιονοδρομικών κέντρων που μελετήθηκαν σε 28 ευρωπαϊκές χώρες προβλέπεται ότι θα έχουν μεγάλη μείωση φυσικής χιονοκάλυψης υπό υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 2 °C και 4 °C, αντίστοιχα, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Με την παραγωγή χιονιού, υποθέτοντας κλασματική κάλυψη 50%, ο κίνδυνος μειώνεται στο 27% και στο 71%.

Η αποτελεσματικότητα της παραγωγής τεχνητού χιονιού ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό και η χρήση της είναι αμφιλεγόμενη σε ορεινές περιοχές λόγω της αύξησης της ζήτησης νερού και ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό είναι ένα παράδειγμα πρόκλησης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, του μετριασμού και της βιώσιμης ανάπτυξης στα βουνά, με την υψηλή κοινωνικο-οικολογική τρωτότητά τους.

Πηγή: Carbon Brief

Ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr μελέτησαν χρονοσειρές ύψους χιονιού από το αριθμητικό μοντέλο CERRA-Land μεταξύ του 1985-2020 σε 4507 χιονοδρομικά κέντρα της Ευρώπης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στην συντριπτική πλειοψηφία των χιονοδρομικών κέντρων κάτω από 2.000 μ υψόμετρο παρατηρείται στατιστικά σημαντική μείωση της χιονοκάλυψης και μίκρυνση της περιόδου με χιόνι στο έδαφος που να επαρκεί για την λειτουργία των χιονοδρομικών κέντρων. Τα αποτελέσματα θα παρουσιαστούν στο Διεθνές Συνέδριο COMECAP στην Αθήνα στα τέλη Σεπτεμβρίου. Διαβάστε τη σχετική εργασία:
https://www.mdpi.com/2673-4931/26/1/16 

Κυκλώνας μέσης-κλίμακας από καταιγιδοφόρο σύστημα στη Γαλλία στις 17 Αυγούστου 2023

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

ΕΑΑ-Πεντέλη, Πέμπτη 17 Αυγούστου 2023, 17:10

Ένα βαρομετρικό χαμηλό μέσης κλίμακας, δηλαδή με διάμετρο μικρότερη των 1000 km, και θερμού πυρήνα αναπτύχθηκε μέσα σε ένα καταιγιδοφόρο σύμπλεγμα στην Ανατολική Γαλλία το απόγευμα της Τετάρτης 16 Αυγούστου 2023. Αυτό το σχετικά σπάνιο (για την Ευρώπη) φαινόμενο κατέγραψε ο ευρωπαϊκός δορυφόρος Meteosat και παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα (αριστερά με τη μορφή "ματιού"). 

Αυτού του είδους τα βαρομετρικά χαμηλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβελφθούν παρά μόνο λίγες ώρες πριν εκδηλωθούν οι αρχικές καταιγίδες. Καθώς οι καταιγίδες οργανώνονται σε ένα σύμπλεγμα με σωρειτομελανίες σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, η απελευθέρωση λανθάνουσας θερμότητας επί πολλές ώρες προκαλεί τη δημιουργία μιας δίνης με υψηλότερη θερμοκρασία από το περιβάλλον της. 

Αυτό συνέβη και στη Γαλλία την Τετάρτη 16/8, καθώς οι καταιγίδες κινούνταν προς τη Γερμανία, στη στρωματόμορφη περιοχή του συμπλέγματος καταιγίδων ήταν εύκολα διακριτό το κέντρο του κυκλώνα (mesoscale convective vortex). Οι μετωπικές του επιφάνειες συνέχισαν να παράγουν καταιγίδες στα ανατολικά τις βραδινές ώρες, και η συνολική διάρκεια ζωής του υπολογίζεται άνω των 10 ωρών. 

Δεν είναι λίγες οι φορές που παρόμοιοι κυκλώνες πάνω από τροπικά νερά των ωκεανών μετατρέπονται σε τροπικούς κυκλώνες, για τους οποίους η πρόβλεψη είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Πηγή εικόνας: EUMETSAT & CHMI

Καταρρίφθηκε το ρεκόρ για το μεγαλύτερο χαλάζι στην Ευρώπη τον Ιούλιο 2023

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

ΕΑΑ-Πεντέλη, Δευ΄τερα 31 Ιουλίου 2023, 22:30

Λιγότερο από μία εβδομάδα αφότου καταγράφηκε το μεγαλύτερο χαλάζι που έχει πλήξει ποτέ την Ευρώπη μεγέθους 16 εκατοστών στο Carmignano di Brenta της Ιταλίας στις 19 Ιουλίου 2023, νέο ρεκόρ σημειώθηκε και πάλι στην Ιταλία στις 24 Ιουλίου 2023, με χαλάζι διαμέτρου 19 εκατοστών (φωτογραφία). 

Περίπου στις 23:00 στις 24/7, γιγάντιο χαλάζι έπληξε την ιταλική πόλη Azzano Decimo στη βορειοανατολική επαρχία Pordenone το οποίο προκάλεσε σοβαρές ζημιές και τραυματισμούς κατοίκων. Μετά από ενδελεχή εξέταση των αναφορών και των φωτογραφιών, οι ειδικοί της Ευρωπαϊκής Βάσης Δεδομένων για Έντονα Καιρικά Φαινόμενα (ESWD) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μεγαλύτερη διάμετρος αυτού του χαλαζιού ήταν 19 εκατοστά.

Το νέο ευρωπαϊκό ρεκόρ πλησιάζει πολύ το παγκόσμιο ρεκόρ μεγέθους χαλαζιού στις 23 Ιουλίου 2010 στο Vivian της Νότιας Ντακότα, με διάμετρο 20,3 εκατοστά. Η υψηλή συχνότητα χαλαζόπτωσης στη Βόρεια Ιταλία είναι σύμφωνη με τα ερευνητικά αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Ισχυρών Καταιγίδων (ESSL), που δείχνουν ότι η περιοχή αυτή γνώρισε τη μεγαλύτερη αύξηση στη συχνότητα του μεγάλου χαλαζιού, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές περιοχές τις τελευταίες δεκαετίες.

Φωτογραφία: Marilena Tonin.